Enkele tijdgenoten hadden al grote bewondering voor Josquin, maar zijn faam groeide vooral na zijn dood. Dit is het beste te zien in de gedrukte bladmuziek van de 16e eeuw. Josquins muziek kreeg steeds meer ruimte in verzamelbundels van meerstemmige muziek. Er verschenen ook al snel bundels die geheel aan zijn muziek gewijd waren. Een keerzijde was dat Josquins steeds beroemdere naam ook werd misbruikt om muziekbundels aan de man te brengen. Josquins status is ook duidelijk te zien in de muziek van de latere Renaissance. Imitaties van zijn stijl kwamen veel voor. Componisten als Willaert, De Rore, Palestrina en Lassus namen zijn composities als voorbeeld.
De echte ‘kroning’ van Josquin volgde in het muziektheoretische boek Dodecachordon (1547) van de zwitserse alleskunner Glareanus (1488-1563). Hij schreef dat Josquin boven zijn tijdgenoten uittorende in talent, grondigheid en productiviteit. Ook vergeleek hij hem met Vergilius en vertelde anekdotes waaruit Josquins genialiteit bleek. In de eeuwen daarna volgden vele schrijvers (waaronder Martin Luther) Glareanus’ voorbeeld, zodat het beeld van Josquin als ‘de grootste van de Renaissance’ haast niet stuk te krijgen was.
Natuurlijk is het niet alleen een verhaal van bekend maakt bemind. De muziek van Josquin heeft de eeuwen niet voor niets doorstaan. Deze playlist laat horen wat Josquins muziek zo bijzonder maakt.
Ave Maria - Johannes Ockeghem (1410-1497)
Op deze cd uitgevoerd door The Clerks' Group o.l.v. Edward Wickham.
Ockeghem is een van de grote componisten vóór Josquin. Zijn muziek laat ook duidelijk de verschillen horen. Dit Ave Maria is geschreven voor 4 stemmen. Als je goed luistert merk je dat ze eigenlijk steeds allemaal tegelijk te horen zijn. Bovendien zijn er ook geen grote pauzes in het stuk. Dit is typerend voor Ockeghem, en het maakt zijn muziek wat ontoegankelijker, hoewel heel geraffineerd.
Virgo Prudentissima - Josquin
Op deze cd uitgevoerd door Weser Renaissance o.l.v. Manfred Cordes.
Het begin van dit stuk, ook voor 4 stemmen, is al heel anders. Je hoort maar 2 stemmen, die na een tijdje worden afgewisseld door de 2 andere stemmen. Daarna volgt een passage voor alle stemmen. Ook kan je af en toe goed horen dat stemmen elkaar imiteren. Alles bij elkaar is dit stuk veel doorzichtiger van aard en dat is precies de specialiteit van Josquin.
Cueur Langoreul - Josquin
Op deze cd uitgevoerd door Musica Nova Ensemble o.l.v. Lucien Kandel.
De vorige twee stukken waren zogenaamde motetten, gewijd aan Maria. Dit is een chanson, voor 5 stemmen en gaat over de liefde: het hart (cueur) dat verheugd is omdat de vrouw het tot rust wil brengen. Typerend voor Josquin (en tijdgenoten) is dat de tekst meer op de voorgrond komt. Nog niet steeds, maar soms ineens heel verstaanbaar: ‘car ta belle maistresse’ (want je mooie minnares), ‘par sa pitié’ (door haar medelijden), ‘pour te reconforter’ (om je te troosten). Let op het einde, waar de muziek ook echt tot rust komt!
Ile Fantazies De Joskin - Josquin
Op deze cd uitgevoerd door Marc Lewon (luit).
Dit is een van de zeldzame instrumentale werken die van Josquin bekend zijn. Het laat Josquins vrije componeerkunst horen zonder dat hij door een tekst geleid of beperkt werd.
El Grillo - Josquin
Op deze cd uitgevoerd door Stile Antico.
Hier hoor je een heel andere kant van Josquin. Dit is een zogenaamde frottola, een Italiaans wereldlijk lied dat in de decennia rond 1600 in Italië opbloeide. Ook is El grillo een goed voorbeeld van een werk dat heel bekend is, maar door sommige kenners niet als een compositie van Josquin gezien wordt...
Missa L’Homme Armé Super Voces Musicales - Josquin
Op deze cd uitgevoerd door Ensemble Métamorphoses de Paris o.l.v. Maurice Bourbon.
Josquin heeft een flink aantal missen geschreven. Dit is wellicht een van de bekendste. Het is gebaseerd op een bekende melodie uit die tijd L’Homme Armé (de gewapende man). Eén van de 4 stemmen laat deze melodie horen, steeds in een ander tempo – en in elk misdeel met een andere begintoon. In deze mis laat Josquin zijn technisch kunnen ondubbelzinnig horen.
Bergerette Savoyenne - Josquin
Op deze cd uitgevoerd door The Clerks' Group o.l.v. Edward Wickham.
Hier horen we dan weer een chanson, veel eenvoudiger van opzet en gebaseerd op een éénstemmig lied. Dat lied horen we, licht versierd, in de bovenste stem, sierlijk begeleid door de 3 onderstemmen.
Gloria uit Missa Faisant Regretz - Josquin
Op deze cd uitgevoerd door The Tallis Scholars o.l.v. Peter Phillips.
Een van de hoogtepunten uit de missen die Josquin componeerde is deze Missa Faisant Regretz. Een goed voorbeeld van een werk waar Josquin zoveel mogelijk variatie uit beperkt muzikaal materiaal probeerde te halen. In dit geval gaat het om een melodisch fragment uit een lied van de Engelse componist Walter Frye (-1475), Tout A Par Moy. Ergens in dit lied klinkt de frase ‘faisant regretz’, op slechts 4 noten – en die vormen de basis voor Josquins hele mis!
Pleni uit Josquins Missa Faisant Regretz - Alonso Mudarra (1515-1580)
Op deze cd uitgevoerd door Massimo Lonardi (luit).
De mis hiervoor ging ook niet voorbij aan latere collega’s van Josquin. Alonso Mudarra, die zo’n 5 jaar was toen Josquin overleed, bewerkte een fragment uit Josquins Missa Faisant Regretz voor luit.
Kyrie uit Requiem In Memoriam Josquin Desprez - Jean Richafort(1480-1548)
Op deze cd uitgevoerd door Cinquecento.
Josquins status onder collega’s blijkt uit enkele klaagzangen gecomponeerd na zijn dood. Richafort, mogelijk een leerling van Josquin, schreef zelfs een heel Requiem voor hem. In deze mis horen we een gregoriaans gezang uit het dodenofficie als cantus firmus (een soort ruggengraat van een compositie). Dezelfde melodie gebruikte Josquin zelf in Nimphes, Nappés, een klaagzang voor een overleden dierbare.
O Mors Inevitabilis - Jheronimus Vinders (16e eeuw)
Op deze cd uitgevoerd door The King's Singers.
Deze klaagzang van Vinders is geschreven voor maar liefst 7 stemmen. De tekst spreekt voor zich: ‘O onafwendbare, bittere, wrede dood, toen u Josquin Desprez wegnam, nam u een man van ons die door zijn muziek de kerk sierde. Spreek daarom, musici, moge hij rusten in vrede.’
Non Moriar, Sed Vivam - Martin Luther(1483-1546)
Op deze cd uitgevoerd door Franz Vitzthum, Georg Poplutz, Nils Giebelhausen en Markus Flaig.
Martin Luther is ongetwijfeld een van de beroemdste bewonderaars van Josquin. Het is bekend dat hij het bovengenoemde werk Nimphes, Nappés met vrienden zong, gevolgd door de veelgeciteerde uitspraak: ‘Josquin is de meester van de noten, die doen wat hij wil; andere zangmeesters kunnen slechts maken wat de noten willen.’ Luther was zelf ook geen onverdienstelijk musicus en componist. Dit is een van zijn weinige stukken op een Latijnse tekst.
De Profundis - Josquin
Op deze cd uitgevoerd door Weser Renaissance o.l.v. Manfred Cordes.
‘Non moriar, sed vivam’, klonk het in Luthers stuk; ‘Mij wacht niet de dood - ik mag leven’ (Psalm 118, vers 17). Josquin mag dan wel dood zijn, zijn muziek heeft sindsdien veelvuldig geklonken, en waarschijnlijk nog het meest in de afgelopen decennia. Het motet De Profundis is een van Josquins meesterstukken, ook op een psalm (130) en waarschijnlijk geschreven voor een koninklijke uitvaart.
Samenstelling en tekst: Thomas Op de Coul
Grafische vormgeving: Judith de Rond
