Basiscollectie klassiek: Aaron Copland en Martha Graham

De ‘Picasso van de dans’, zo werd Martha Graham wel genoemd. Net als Picasso voor de beeldende kunst heeft deze Amerikaanse danseres en choreografe een grote invloed gehad op moderne dans. Maar ook de Amerikaanse klassieke muziek heeft veel aan haar te danken. Want voor haar expressionistische en experimentele balletten werkte zij vaak samen met Amerikaanse componisten. Zo is ook Aaron Coplands meesterwerk Appalachian Spring ontstaan.

Toen Martha Graham (1894-1991) op 14-jarige leeftijd een moderne dansvoorstelling zag van Ruth St. Denis wist ze dat ze dit wilde gaan doen.Ze volgde een dansopleiding op de Denishawn School of Dancing and Related Arts. In 1926 richtte ze haar eigen Martha Graham Center of Contemporary Dance op en ontwikkelde geleidelijk haar eigen danstechniek. Centraal daarin staan het contact met de grond, een actief gebruik van de ademhaling en expressieve bewegingen van spanning (contraction) naar ontspanning (release) en andersom.

Begin jaren 1940 vroeg Martha Graham aan Aaron Copland (1900-1990) balletmuziek voor haar te schrijven. Vanuit haar fascinatie voor Griekse tragedies suggereerde ze een ballet over Medea, maar dat vond Copland een veel te zwaar en serieus onderwerp. Samuel Barber zou later haar wens wel inwilligen. De balletmuziek van The Cave Of The Heart werkte hij later om naar een orkestsuite met de duidelijkere titel Medea op.23.

Samen met Copland brainstormde Martha Graham over een luchtiger en typisch Amerikaans thema. De Amerikaanse burgeroorlog, indianenprinses Pocahontas, Amerikaanse pioniers? Dit laatste idee werd verder ontwikkeld. Graham schreef een scenario dat zich afspeelde in de vroege 19e eeuw in een migrantengemeenschap in Pennsylvania. Een huwelijk wordt voorbereid tussen een jonge boer en zijn bruid. Ze dansen vol hoopvolle verwachting en vreugde. Andere personages zijn een oudere buurvrouw, die ervaring en vertrouwen uitstraalt en een fanatieke prediker en zijn naïeve volgelingen.

Copland noemde zijn compositie gewoon “Ballet for Martha”. Pas vlak voor de première in oktober 1944 kwam Graham op het idee om de muziek en het ballet “Appalachian spring” te noemen, naar een regel uit het gedicht The Bridge van Hart Crane. Copland moest dus altijd een beetje lachen als mensen hem roemden om zijn accurate schildering van de Appalachen, een berggebied in oostelijk Noord-Amerika.

Copland werd alom geprezen om zijn typisch Amerikaanse stijl. Hij verwerkte elementen uit de populaire volksmuziek, cabaret, blues en jazz. In Appalachian Spring vermengde hij op vloeiende wijze originele volksachtige melodieën met onregelmatige ritmes, springende melodieën en spannende samenklanken. In 1945 werd de ‘verlichte populist’ beloond met een Pulitzer Prize voor zijn buitengewone prestatie.

Tijdens het uitbeelden van handelingen uit het dagelijkse leven laat Copland variaties klinken op de Shaker-hymne Simple Gifts. In die tijd was het nog een onbekend lied dat hij haalde uit een songbook. Helemaal historisch correct is het niet, want in Pennsylvania kwamen geen religieuze Shaker-gemeenschappen voor en bovendien deden ze niet aan trouwceremonies. Maar dat doet aan de elegante, lichtvoetige muziek niets af.

Veel balletten zijn oorspronkelijk ontstaan met een beperkt budget en bedoeld om uit te voeren in kleine podiumzalen. Coplands originele bezetting was dus voor maar 13 instrumenten: een fluit, klarinet, fagot, piano, vier violen, twee altviolen, twee cello’s en een contrabas. Om na het uitvoeren van het ballet zijn muziek bekend te maken bij een groter publiek, maakten componisten vaak ook een orkestsuite van de balletmuziek. Dit ging natuurlijk wel ten koste van de intiemere sfeer van het ballet, maar de componist hoefde nu geen rekening meer te houden met de choreografie of het tempo van de dansers. Hij kon nu de tempi laten horen zoals hij het wilde.

Martha Graham hield er niet van als balletten van haar vastgelegd werden op beeld. Ze vond dat ten koste gaan van de beleving van het live ervaren van dans, beeld en muziek. Daarom is het des te bijzonderder dat ze wel te zien is in een zwartwit opname uit 1958 van Appalachian Spring. Te vinden op de dvd Martha Graham In Performance.(SvdP)