Je zou kunnen betogen dat elke creatie een vorm van collage is. Een schilder brengt verf aan op een doek en schept daarmee iets nieuws; een kok brengt ingrediënten bij elkaar, die gezamenlijk een gerecht vormen; een componist gebruikt - waarschijnlijk ongewild en vaak ongemerkt - frases en harmonieën die hij eerder heeft gespeeld en maakt daarmee een muziekstuk. Hoewel deze vorm van creëren voor ieder mens dagelijks op vele manieren terugkomt, zijn er ook muzikanten die expliciet, willens en wetens muzikale collages maken.
De opkomst van de collage als muziekvorm is onlosmakelijk verbonden met de ontwikkeling van de opnametechniek. En dan vooral de brede beschikbaarheid van zowel opnames als opnametechnieken. Één van de vroegst bekend voorbeelden van een muziekstuk dat voornamelijk geknipte fragmenten van andere liedjes bevat, is het humoristische The Flying Saucer van Bill Buchanan en Dickie Goodman uit. Op de twee kanten van het singletje uit 1956 komen stukjes uit rond de twintig verschillende nummers voorbij, aan elkaar geplakt door stukken gesproken tekst. Hoewel het de twee heren vooral te doen was iets lolligs en vermakelijks te maken, stonden ze aan de wieg van het fenomeen sampling.
Buchanan & Goodman - The Flying Saucer
Deze nieuwe technische mogelijkheden waren ook The Beatles niet ontgaan. Tijdens de opnamesessies voor The White Album (1968) hadden de bandleden de beschikking over het hele archief van EMI om te gebruiken als bronmateriaal. John Lennon en George Harrison hebben daar gretig gebruik van gemaakt en kwamen met het dik acht minuten durende Revolution No. 9 op de proppen. Het werd een van de meest gehate en niet-begrepen stukken van de band uit Liverpool. Wat er precies achter zat zal altijd een mysterie blijven en misschien was het ze daar ook precies om te doen.
The Beatles - Revolution No. 9
Na de aanvankelijke fase van experimenteren vond collagemuziek in de vorm van sampling een weg naar elektronische muziek en hiphop. In dit laatste genre was het trio De La Soul eind jaren 80 een baanbrekend en positief antwoord op gewelddadige gangsterrap-teksten. Het eclectisch gebruik van samples uit vele verschillende genres, vormgegeven als een uitgebreid radioprogramma, vormden de basis voor dit meesterwerk. Juist het veelvuldig gebruik van samples maakte dat de meest succesvolle plaat van de groep 3 Feet High And Rising (1989) uit de handel werd gehaald. Het onrechtmatig gebruik van sommige fragmenten betekende dat het album pas in 2023 weer officieel te kopen en te beluisteren was.
De La Soul - Magic Number
In hiphop en elektronische muziek worden samples vervolgens steeds onherkenbaarder. Het New Yorkse duo The Books gebruikt fragmenten van alledaagse geluiden - net als Musique Concrète, een voorloper van collagemuziek - in combinatie met akoestische instrumenten. Dit laatste geeft de op het eerste gezicht willekeurig samengeraapte stukjes coherentie en een organisch geluid.
The Books - All Bad Ends
All The Caretaker was een project van elektronische muzikant Leyland Kirby. Geïnspireerd door het aftakelende geheugen bij dementerende Alzheimerpatiënten bewerkte hij muziek uit de jaren 30 die hij in stoffige winkeltjes op 78-toerenplaatjes vond. Door toenemende ruis en vinylkraakjes neemt hij de luisteraar op angstaanjagende wijze mee in een steeds leger wordend brein.
The Caretaker - Libet’s Day
(JV)
