Het geluid dat wordt geproduceerd door twee met elkaar in aanraking komende handpalmen, heeft door de eeuwen heen verschillende functies gehad. Applaudisseren is waarschijnlijk zo oud als de mensheid zel en is altijd al gebruikelijk bij de podiumkunsten, maar heeft in de loop der eeuwen ook in kerken en vliegtuigen geklonken. In de Middeleeuwen schijnt het gebruikt te zijn om anderen op afstand te houden van een door cholera besmet persoon. Ook als muziekinstrument hebben handklappen een lange geschiedenis. In populaire muziekstijlen als doowop en disco dienen de klappen als verduidelijking van het ritme. Daarnaast bevatten de drumcomputers die het geluid van hiphop en techno hebben bepaald een elektronische versie van de handklap.
Palmas, zoals handklappen en handpalmen worden genoemd in het Spaans, zijn een essentieel onderdeel van de Zuid-Spaanse flamenco. Ook binnen deze muziekstijl heeft een zekere evolutie plaatsgevonden.
Carmen Amaya – Cuando pa Chile me voy
Net als de gitaar, zang en dans, kunnen de palmas worden beschouwd als één van de vier belangrijkste instrumenten binnen de flamenco. Meestal worden de palmas door twee of meer ‘palmeros’ tegelijk bespeeld, die zo een ritmische basis vormen voor de zanger, danser en gitarist. De palmeros geven een ritmische basis, maar letten tegelijk nauwkeurig op tempowisselingen. Als zangeres en danseres Carmen Amaya (1913-1963) met het stampen van haar voeten aangeeft dat ze sneller wil, volgen de palmeros haar moeiteloos.
Paco de Lucía – Cepa andaluza
Ook wat betreft het gebruik van de palmas is er sprake van trends. In de jaren 70, toen de belangrijke gitarist Paco de Lucía zijn bejubelde album Fuente Y Caudal uitbracht, werd met de palmas bijna elk ritmisch gaatje gevuld. Wanneer de ene palmero op de tel speelt en de ander - met grote precisie - tussen de tellen, op de syncopen (of contratiempos in het Spaans), klinkt het resultaat soms verbluffend snel. Het is een passende begeleiding voor het technisch indrukwekkende spel van Paco de Lucía.
Los Zambo – Los Zambo por fiesta
Er zijn momenten dat de palmas het enige begeleidingsinstrument zijn voor de zang, zoals bij spontane muzikale bijeenkomsten, bij feestjes of op straat. Palmas kunnen door iedereen - met kennis van flamenco - worden meegespeeld, waardoor iedere aanwezige bij zo’n ‘fiesta’ kan participeren. Zo komt iedereen van de familie Zambo, uit Jerez de la Frontera, in deze opname wel aan bod om te zingen, maar is er altijd voldoende begeleiding van de palmas. Door het nauwkeurige volgen van de dynamiek en het gebruik van variaties in de klappatronen, voegen de palmeros enorm veel intensiteit toe.
Vicente Amigo – Sevilla
Veel gitaristen zijn gewend om eigenlijk altijd wel met palmas te spelen. Gitarist Vicente Amigo laat het leggen van de ritmische basis over aan de palmeros, waardoor hij zijn handen vrij heeft om het maximale uit zijn creatieve gitaarspel te halen.
Bronquío & Rocío Márquez – Mercancia
Palmas zijn allang niet meer het enige percussie-instrument in de flamenco. De cajón maakte in de jaren 70 een stormachtige opmars en is 50 jaar later niet meer weg te denken uit de flamencoensembles. Ook in moderne, elektronische versies van flamenco, zoals van producer Bronquío en Rocío Márquez, is naast alle synthesizers en drumcomputers plek voor de palmas, zij het op creatieve wijze gesampled.
(JV)
