Schütz schreef alleen vocale muziek, en vrijwel alleen op bijbelse teksten, met een voorkeur voor teksten uit het Oude Testament. Schütz was in zijn muziek vooral gericht op het woord, haar betekenis en haar expressie. Hij toonde een enorme veelzijdigheid in technieken om tekstbetekenis in muziek vorm te geven. Ook was hij veelzijdig in het toepassen van muzikale stijlen. Hij hanteerde zowel oudere stijlen, geënt op de renaissance-polyfonie, als de nieuwere madrigalistische of concerterende stijl, die veel dramatischer was.
In deze playlist volgen we Schütz op de voet door zijn lange creatieve leven, afgewisseld door enkele werken van andere componisten.
Canzona voor instrumenten [8] C.171 in septimi toni, 1597 - Giovanni Gabrieli
De invloed van de Venetiaanse Giovanni Gabrieli (1554-1612) op Schütz is in die vroege jaren heel belangrijk geweest: in 1609 kreeg hij de kans om bij Gabrieli in Venetië te studeren. We beginnen deze playlist dus met een prachtig instrumentaal werk van Gabrieli.
Il primo libro de madrigali (opus 1, Venetië, 1611) - Vasto mar, nel cui seno
Zijn eerste bundel met vocale muziek schreef Schütz na zijn studie bij Gabrieli. In tegenstelling tot het grootste deel van zijn oeuvre horen we in deze madrigalen wereldlijke, niet-religieuze teksten. Vasto mar is een dubbelkorig madrigaal - en dubbelkorigheid was een ‘trade mark’ van Gabrieli.
Psalmen Davids (opus 2, Dresden, 1619) - Der Herr sprach zu meinem Herren
Hier horen we Schütz in optima forma, met een prachtige psalmzetting uit zijn eerste bundel met religieuze muziek, die verscheen ten tijde van Schütz’ bruiloft.
Cantiones sacrae (opus 4, Freiberg, 1625) - nr. 3 Deus misereatur nostri
Deze zetting van psalm 66 (dit keer in het Latijn) verscheen in de bundel Cantiones sacrae, in 1625. In de bundel vinden we 22 werken voor 4 zangstemmen, in een met opzet ouderwetse stijl.
Becker Psalter (opus 5, Freiberg, 1628) - Lobt Gott in seinem Heiligtum
3 jaar later verscheen een zetting van 92 psalmen uit het zogenaamde Becker Psalter, een Duitse vertaling van de psalmen van Cornelius Becker (1561-1604).
Cymbalum Sionium, 1615 - Canzon Corollarium a 5 - Johann Hermann Schein
Schein (1586-1630) was een leeftijdsgenoot van Schütz, en ze waren ook bevriend. Schein componeerde in tegenstelling tot Schütz ook instrumentale muziek.
Symphoniae sacrae (opus 6, Venetië, 1629) - Jubilate Deo
In 1628 ging Schütz weer op reis naar Italië, en merkte dat er veel was veranderd in de Italiaanse muziek - iets dat hem onder meer inspireerde tot de eerste bundel Symphoniae sacrae.
Musikalische Exequien (opus 7, Dresden, 1636) - Herr, nun lässest du deinen Diener
Van Schütz’ werken voor uitvaarten is dit de beroemdste. Hij schreef het na het overlijden van Prins Heinrich ‘Posthumus’ Reuss (1572-1635), die hij al sinds 1617 goed kende.
Kleine geistliche Konzerte (opus 8, Leipzig, 1636) - Bringet her dem Herren
Dit prachtige stuk voor een zangstem met begeleiding verscheen in de bundel Kleine geistliche Konzerte uit 1636 (in 1639 zou het tweede deel verschijnen). Schütz laat hier zijn meer intieme, lyrische kant horen.
Geistliche Chor-Music (opus 11, Dresden, 1648) - Die mit Tränen säen
Met deze bundel komen we in de latere jaren van Schütz’ oeuvre terecht: hij was nu boven de zestig, wilde eigenlijk met pensioen, maar kreeg daar geen toestemming voor. Dit werk is een van zijn bekendere werken en wordt regelmatig gezongen.
Toccata voor orgel SSWV.i20a - Samuel Scheidt
In Duitsland wordt wel gesproken over de “drei großen Sch” - de drie componisten Schütz, Schein en Samuel Scheidt. De laatste schiep een omvangrijk oeuvre voor orgel.
Zwölf geistliche Gesänge (opus 13, Dresden, 1657) - Danksagen wir alle Gott
De tegen deze tijd bejaarde (zeker naar de maatstaven van toen) Schütz bleef actief componeren. Deze bundel bevat 12 relatief kleinschalige vocale werken.
Johannes-Passion (Dresden, 1666) - O hilf Christe, Gottes Sohn (slotkoor)
Naarmate hij ouder werd, wijdde Schütz zich echter ook aan grootschaliger werken, waaronder 3 passies (naar de evangeliën van Lukas, Johannes en Mattheüs) zonder instrumentale begeleiding, voor die tijd een ouderwetse keuze. Maar hier toonde Schütz zijn ongeëvenaarde ervaring en vaardigheid om ook met weinig middelen grootse werken te realiseren.
Psalm 119, ‘Schwanengesang’ (Dresden, 1671) - Wohl denen, die ohne Wandel leben
Schütz bereidde zich al langer op zijn dood voor, en wijdde zich in zijn laatste jaren aan een zetting van de enorme psalm 119, zijn favoriete psalm. Hij had er niet op gerekend om het af te krijgen, maar zijn leven duurde langer dan hij, en anderen, hadden kunnen denken. Het werk verscheen in 1671, samen gebundeld met een zetting van Psalm 100 en een Duits Magnificat. In het jaar erop overleed hij, maar liefst 87 jaar oud.
Samenstelling en tekst: Thomas Op de Coul
Vormgeving: Judith de Rond
