Natuurlijk volgt de vroege Britse moderne jazz de Amerikaanse ontwikkelingen op de voet, maar er ontstaat ook een eigen, meer ‘sophisticated’ geluid, naast invloeden van de Afro-Caribische muzikanten uit overzeese Britse gebieden als Jamaica en Trinidad. Een lijn die zich laat doortrekken naar de huidige golf van jonge Britse jazz die ook wel de British Jazz Renaissance wordt genoemd.
Mirage - The Jazz Couriers
Tenorsaxofonist Ronnie Scott (1927-1969) speelt vanaf jonge leeftijd bij diverse jazzorkesten. Tussen 1946 en 1950 zit hij in de band van het passagiersschip Queen Mary. Tijdens reizen naar New York ontdekt hij Charlie Parker en omarmt Scott met veel enthousiasme de bebop. The Jazz Couriers begint hij in 1975 met wonderkind, saxofonist en vibrafonist Tubby Hayes (1935-1973). De groep speelt met veel succes door heel Engeland, totdat Scott het druk krijgt met zijn club Ronnie Scott’s Jazz Club. De club wordt een belangrijk podium voor de nieuwe generatie jazzmuzikanten en vormt het hart van de swingende Londense uitgaanswijk Soho. Het bestaat nog steeds als een ietwat posh jazz-etablissement op Frith Street.
Calypso - Joe Harriott
Saxofonist Joe Harriott (1928-1973) wordt geboren in Kingston en trekt in 1951 naar Engeland. Hij is een van de eerste Britse jazzmuzikanten die de freejazz en avant-garde omarmt. De invloed van Amerikaan Ornette Coleman is daarbij onvermijdelijk, maar Harriott zoekt zijn eigen signatuur binnen het genre met zijn ‘free-form’ composities waarin nauwelijks gesoleerd wordt en de groep juist als collectief Afro-Caribische ritmes verbindt aan avant-garde muziek.
Shepherd’s Serenade - Dizzy Reece
Door de strenge regels van de vakbonden is het voor Amerikaanse muzikanten nauwelijks mogelijk om in Engeland te spelen en vice versa. De Jamaicaans-Britse trompettist Dizzy Reece (1931) krijgt het als eerste voor elkaar om zijn album Blues In Trinity (1959) bij het Amerikaanse label Blue Note uit te brengen. Het wordt opgenomen in de Londense Decca Studios met onder andere de Amerikanen Donald Byrd (trompet) en Art Taylor (drums), maar ook Tubby Hayes is van de partij op dit sterke hardbop album.
Cold Mountain - Don Rendell / Ian Carr Quintet
In de Jaren 60 staan Londen en Engeland vooral in het teken van de beatmuziek en rhythm & blues. Bij het laatste genre vind de jazz enigszins aansluiting met onder andere saxofonist en organist Graham Bond, drummer Ginger Baker en bassist Jack Bruce, die later echter allen richting de rock verschuiven. Post bop en modal jazz met een verfijnde Britse touch is vooral te horen bij het Don Rendell (saxofoon) / Ian Carr (trompet) Quintet met Michael Garrick op piano.
I Lost My Step In Nantucket - The Stan Tracey Quartet
Ook pianist Stan Tracey (1926-2913) vindt een geluid dat zich laat bestempelen als typische Britse jazz (en een ongekend hoogtepunt hierin) met het album Jazz Suite Inspired By Dylan Thomas’ Under Milkwood (1965). Het bevat met bijna klassieke precisie gespeelde modal jazz waarin compositie en improvisatie elkaar vloeiend aanvullen, gebaseerd op de (niet minder typisch Britse) poëtische teksten van de Welsh dichter Dylan Thomas.
Hum Duno - Joe Harriott & Amancio D’Silva Quartet
Nog zo’n hoogtepunt uit de jaren 60 is de fusie van Indiase muziek met Afro-Caribisch geschoolde modal jazz op het album Hum-Dono (1969) van Indiase gitarist Amancio D’Silva (1936-1996) en Joe Harriott. De eerste kwam in 1967 uit het toenmalige Bombay (Mumbai) naar Londen met zijn gezin en werkte hier als schoonmaker en parttime muzikant. Voor zijn unieke fusie van Indiase muziek en bop krijgt hij aanvankelijk bijstand van Rendell en Carr, gevolgd door Harriot op Hum-Dono, met daarnaast een bijzondere rol voor zangeres Norma Winstone.
Crude Blues - Nucleus
Naast trompettist is Ian Carr (1933-2009) professor aan het Guildhall School of Music and Drama en schrijver. Hij publiceert onder andere een biografie van de zeer door hem bewonderde Amerikaanse trompettist Miles Davis. Wanneer Davis in 1970 de jazzrock lanceert met zijn album Bitches Brew, is Carr de eerste met het Britse antwoord hierop. Datzelfde jaar verschijnt het album Elastic Rock van Carrs band Nucleus, met in de gelederen onder andere rockgitarist Chris Spedding.
Gesolreut - Soft Machine
De Britse band Soft Machine uit Canterbury pioniert in de jaren 60 vooral in de psychedelische muziek. Op hun derde album Third (1970) zoeken zij meer aansluiting bij jazzrock door onder andere jazzblazers Elton Dean (saxofoon) en Nick Evans (trombone) aan de band toe te voegen. Vervolgens stappen Nucleus-leden John Marshal (drums) en Karl Jenkins (hobo, saxofoon, toetsen) over naar Soft Machine, later gevolgd door Roy Babbington (bas). Met steeds wisselende bezettingen is Soft Machine vandaag nog steeds actief met een herkenbare mix van prog en jazzrock.
Breathless - Barbara Thompson’s Paraphernalia
Zoals voor veel jazzmuzikanten vanaf de jaren 70, bestaan er voor saxofonist, fluitist en componist Barbara Thompson geen grenzen tussen jazz, pop, rock en andere populaire muziek. Zij speelt met onder andere Colosseum (waar haar man Jon Hiseman in drumt) en Manfred Mann, schrijft muziek voor televisieseries en werkt nauw samen met musicalcomponist Andrew Lloyd Webber. Haar band Paraphernalia, samen met toetsenist Peter Lemer, komt eind jaren 70 van de grond en vindt aansluiting bij de in die tijd in zwang zijnde fusion, smooth jazz en funk. In 2022 overlijdt ze op 77-jarige leeftijd na een lange strijd met de ziekte van Parkinson.
As We Would Say - Courtney Pine
Saxofonist Courtney Pine (1964) vormt een verbinding tussen de bovenstaande, oude orde en de nieuwe generatie Britse jazzartiesten die hieronder volgen. Met de combinatie van soul en groovende jazz van zijn debuut Journey To The Urge Within spreekt Pine een groot publiek van jong en oud aan in 1986, een tijd dat ook Britse jazz enigszins in een slop geraakt is. De helden van weleer kwijnen weg in een b-circuit en het genre is inmiddels meer als een uiterlijke modetrent gekaapt door hippe acts als Pigbag, Sade, The Style Council en Working Week. Daartussen weet de coole Pine die hipheid te verbinden aan de verbeeldingskracht en vrijheid van oorspronkelijke jazz.
Atomized - GoGo Penguin
De acid jazz van de jaren 90 wordt vooral gedomineerd door dj’s. Toch zijn zij het die een toenemende heropleving van live-jazz beïnvloeden. Een dj en enthousiasteling als Gilles Peterson en dj-labels als Soul Jazz Records en Gearbox duiken in de (Britse) jazzhistorie en brengen albums van Joe Harriot, Tubby Hayes en Amancio D’Silva opnieuw uit. Door het succes hiervan blijven grote labels als Blue Note en Decca niet achter. Een nieuwe generatie jazzmuzikanten, zoals GoGo Penguin putten hier inspiratie uit en luisteren tegelijk naar de elektronische (club)muziek van hun tijd.
Let The Circle Be Unbroken - Sons Of Kemet
Een sleutelfiguur binnen de huidige Britse jazzopleving is rietblazer Shabaka Hutchings (1984). Hij wordt geboren in Engeland maar groeit op in Barbados, het oorspronkelijke thuisland van zijn ouders. Hij speelt mee op klarinet met hiphopmuziek en keert terug naar Engeland om klassieke lessen te volgen. Naast het sterk op Afro-Caribisch straatmuziek en hiphop gerichte Sons Of Kemet, speelt de veelzijdige Hutchings in de elektronische band The Comet Is Coming en de Zuid-Afrikaanse spiritual jazzband Shabaka & the Ancestors. Hij produceert het belangrijke verzamelalbum We Out Here (2018) dat de jonge Londense scene in kaart brengt.
Dust - Ill Considered
Producers, dj’s, hiphop crews en muzikanten vinden elkaar vanaf 2012 in het Total Refreshment Centre. De voormalige chocoladefabriek in Hackney is een complex van studio’s, repeteerruimtes en andere werkplekken met als kern een (inmiddels opgedoekt) podium. Huntchings springt er spontaan op het podium om voor het eerst te spelen met de leden van het toekomstige The Comet is Coming. De vrij improviserende band Ill Concidered geeft er menig concert. Inmiddels is het een instituut, maar zoals Emma Warren in haar boek Make Some Space (2019) beschrijft, zijn het de vroege underground jaren waarin jazz, hiphop en elektronische muziek op organische wijze samenkomen tijdens wilde feesten, die cruciaal blijken voor de Londense Jazz Renaissance.
The Message Continues - Nubya Garcia
Leden van Sons Of Kemet, Ezra Collective, Binker Golding, Moses Boyd, Nubya Garcia en vele andere Londense jazzmuzikanten waren ooit aangesloten bij Tomorrow Warriors. Deze organisatie voor jazzmuziekeducatie en artiestenontwikkeling met een speciale focus op ‘zwarte muzikanten, vrouwelijke muzikanten en degenen wier financiële of andere omstandigheden hen mogelijk uitsluiten van kansen om een carrière in de muziekindustrie na te streven’, wordt bestierd door jazzbassist Gary Crosby, die zelf ooit lid was van Jazz Warriors, een jeugd-big band met soortgelijke doelstellingen en waar onder andere Courtney Pine begon. Zijn motiverende en inspirerende rol in de muzikale ontwikkeling van vele Londense artiesten wordt door hen met liefde benadrukt.
Miles Davis Chases New Voodoo In The Church - London Brew
We besluiten deze playlist met een spraakmakend onderonsje van vele, inmiddels grote Londense namen, waaronder Garcia, Hutchings, drummer Tom Skinner (Comet Is Coming, The Smile) en tubaspeler Theon Cross (Sons Of Kemet). Een ode aan Miles Davis’ Bitches Brew dat, met veel elektronische effecten en sfeervol spel naar de 21ste eeuw wordt getrokken. Het in 2023 uitgebrachte album laat horen dat de Britse jazz, met een been respectvol in het verleden en het andere steeds weer een stap vooruit zettend, nog steeds in een creatieve piek zit.
Samenstelling en tekst - Mark Ritsema
Vormgeving - Judith de Rond
Illustraties uit albumcollectie muziekweb.nl
