blues

Geschiedenis van Blues

Blues is van oorsprong de muziek van de zwarte bevolking in Amerika, ontstaan aan het begin van de 20ste eeuw. Centraal daarin staat de persoonlijke expressie, met name van de ellende die men dragen moet.

Op 19 juni 1865 wordt in de Verenigde Staten de slavernij afgeschaft. Eén van de gevolgen is dat de zwarte bevolking openlijk muziek kan gaan maken. Een muziekcultuur die twee eeuwen lang sluimerde op de plantagevelden komt tot volle bloei. De muziek van de slaven grijpt terug naar hun verleden in Afrika met vraag-en-antwoord gezangen en pulserende ritmes. Maar het is geenszins een stilstaande muziekcultuur. Slaven uit verschillende gebieden in Afrika nemen ideeën van elkaar over en hun muziek vermengt zich ook met die van andere immigranten: de Schotse en Ierse folk, Poolse polka, Spaanse flamenco en West-Europese fanfare. Al deze invloeden klinken door in de eerste zwarte muziekstijlen die tot wasdom komen: vanaf 1900 de ragtime en na de eerste wereldoorlog de jazz.

Deze genres ontstaan in de grote stad, in de dansclubs waar ondanks de drooglegging die de Amerikaanse overheid in die jaren heeft opgelegd altijd wel aan alcohol te komen valt. Op het platteland in het zuiden ontwikkelt zich de blues, een muziekstijl en poëzie die raakt aan de ziel van de zwarte bevolking. Gespeeld op goedkope akoestische gitaren en piano's die in elk café wel te vinden zijn. Het is muziek die 's avonds na een lange dag werken wordt gespeeld om bij te ontspannen, maar al snel - jaren twintig - een opmars maakt via 78-toerenplaatjes. De akoestische gitaar heeft dan dikwijls plaatsgemaakt voor een meer jazzy begeleiding (piano en blazers). Als in de jaren dertig de economische depressie opkomt, zien duizenden zwarten zich genoodzaakt naar de grote steden te trekken voor werk. Daar ontstaat een stadse variant van de blues, met slidegitaar en mondharmonica. Elektrisch versterkte blues. Harder, rauwer en grimmiger van karakter. Tot aan de jaren vijftig ontstaan er op diverse plekken in de Verenigde Staten varianten van de blues. Ook ontstaat de rhythm & blues (R&B), een van de pijlers van wat de rock-'n'-roll zou worden. Bij de R&B worden de bluesakkoorden gespeeld met een stomende backbeat, met de nadruk op het (poppy) liedje. In de jaren zestig kiest de zwarte jeugd echter massaal voor andere, nieuwe zwarte muziek: soul en funk. Opmerkelijk is dat juist in die periode blanke jongeren de blues oppikken en bandjes beginnen.

De Drentse bluesgroep Cuby + Blizzards (C+B) maakt vanaf 1962 naam met rauwe Amerikaanse stadsblues. Aan de basis ervan staat kernlid Harry Muskee. Gesteld kan dat C+B de blues in Nederland introduceert. Na lokaal succes trekt de band met zijn debuutplaat landelijk de aandacht: Harry's boerderij in thuisdorp Grolloo groeit uit tot een 'bluesbedevaartsoord', waar de meest excentrieke bezoekers komen rondhangen. Een jonge pianist meldt zich: Herman Brood. Die is te horen op de tweede, en legendarisch geworden, elpee, Groeten Uit Grollo. Als in 1967 de bekende Amerikaanse blueszanger Eddie Boyd (afkomstig van dezelfde katoenplantage als Muddy Waters), zich in Grollo vertoont, leidt dat tot een tournee en de elpee Praise The Blues, van Eddie Boyd + The Blizzards. Er volgt bovendien nog een driedaagse tournee (vijf optredens) met de Ierse zanger Van Morrison, door Nederland. C+B begint ook steeds regelmatiger in Duitsland op te treden en komt ook in Polen en Engeland. In 1970 verlaat Brood de groep. Na de succesvolle jaren zestig volgt begin jaren zeventig een dip. Geplande tournees naar Amerika, Engeland en de Scandinavische landen gaan niet door en er is ruzie met managers. In 1972 komt de elpee Sometimes uit, als laatste studioplaat van Cuby + Blizzards. Harry Muskee blijft echter de blues trouw en teert niet op oude roem (nieuwe groepen zijn o.a. Red, White and Blue, Harry Muskee Band, Muskee Gang, Muskee); ondanks een reünietournee met de oorspronkelijke Blizzards in de jaren negentig.

Cuby + Blizzards

Cuby + Blizzards is niet de eerste Nederlandse bluesband. De eerste blueshit komt op naam van de Amsterdamse groep Johnny Kendall & The Heralds. Direct na het verschijnen in september 1964 groeit hun versie van de klassieker St. James Infirmary uit tot een internationale hit. Kendall zakt echter even snel weer terug in de anonimiteit. Ook Rob Hoeke uit Haarlem is er al vroeg bij. In '63 maakt de uit de jazzwereld afkomstige pianist een LP met boogie woogie muziek. Als hij ziet hoe Engelse vakgenoten als Zoot Money en George Fame successen boeken formeert hij de Rob Hoeke Rhythm & Blues Group. Het blijkt een schot in de roos. De doorbraak komt in de zomer van 1966 met de single Margio; de LP Save Our Souls ('67) groeit uit tot een nederpopklassieker. Ook Drinking On My Bed en Down South worden grote hits. Hoeke wordt een bekende Nederlander met eigen radio- en televisieprogramma's voor de AVRO en de Vlaamse BRT, waarin hij zich een warm pleitbezorger voor de blues toont. Ook in Zweden geniet hij een grote populariteit.

Johnny Kendall & The Heralds Rob Hoeke

Hans Theessink is één van de meest toonaangevende Nederlandse blanke blueszangers/gitaristen. Hij begint halverwege de jaren zestig met optreden in groepen en neemt in 1970 zijn eerste LP Next Morning At Sunrise op. Het zal het begin blijken van een carrière die hem continu door Europa en Amerika doet touren, met uitnodigingen op diverse prestigieuze festivals. Tijdens een reis naar New Orleans ontmoet Theessink tubaspeler Jon Sass, met wie hij in 1986 het album Baby Wants To Boogie opneemt, dat hoog eindigt in de blues charts. Dat geldt ook voor opvolger Johnny & The Devil (1989). In de jaren negentig blijft Theessink platen uitbrengen - daarop bijgestaan door wereldwijd gelokaliseerde vrienden. Ook komt hij met de instructievideo Hooked On The Blues - Dynamic Guitar Techniques, taught by Hans Theesink. Hans Theesink is de eerste Europeaan die lesgeeft op zogenaamde Homespun Tapes. Hij acteert ook in films en levert als songwriter bijdragen aan albums van andere artiesten. Zijn muziek heeft zijn roots in de blues uit het zuiden van de Verenigde Staten, maar voor Afrikaanse invloeden, folk of gospel deinst Theessink niet terug.

Hans Theessink

De Haarlemse Oscar Benton Blues Band wordt in 1967 opgericht, door Ferdinand van Eif, alias Oscar Benton. Het debuut verschijnt in 1968, maar het is The Blues Is Gonna Wreck My Life (1969) die de Oscar Benton Blues Band in de blanke bluesgolf plaatst, die vanuit Engeland de wereld overspoelt. Na de elpee Benton '71 verlaat de complete band Benton, om in 1974 Barrelhouse te vormen. Benton zal zowel solo succes houden als met diverse nieuwe bezettingen van zijn Blues Band waarvoor hij o.a. leden uit Bintangs, Rob Hoekes band en Herman Broods band rekruteert. Samen met ex-Bintangs-leden Jan Wijte en Aad Hooft neemt hij in 1975 onder de naam The Blue Eyed Blues Band de LP Blue Eyed Baby op. Benton is tot aan heden actief.

Oscar Benton Barrelhouse

Barrelhouse wordt na vertrek uit de Oscar Benton Bluesband opgericht door kernleden Johnny LaPorte (gitaar), Han van Dam (piano) en Jan Willem Sligting (basgitaar). Met toetreding van de Alkmaarse zangeres Tineke Schoemaker begint de band zich toe te leggen op smaakvol gekozen bluescovers, voorzien van een nieuw arrangement, met als voornaamste kenmerk de enigszins hese vocalen van Schoemaker. Maar de band schrijft ook eigen materiaal. De debuutplaat Barrelhouse (1975) wordt goed ontvangen. Met veel optreden (o.a. met Hans Dulfer) en het geregeld uitbrengen van platen groeit de groep uit tot een gerespecteerde naam. Het album Straight From The Shoulder uit 1984 laat goed horen hoe Barrelhouse zich heeft ontwikkeld tot een rockgroep die de blues als inspiratiebron heeft, maar deze niet als zaligmakend beschouwd. Na deze plaat stapt zangeres Schoemaker op om een solocarrière te beginnen en valt Barrelhouse uiteen. Als Tineke Schoemaker in 1993 het initiatief neemt tot heroprichting van Barrelhouse in de originele line-up, heeft de band binnen de kortste keren weer een goed gevulde agenda.

Barrelhouse

Magic Frankie is de eerlijkste bluesgangster van Nederland. In het dagelijks leven is Frank van de Bergh een tamelijk onopvallende verschijning. Eenmaal op het podium ondergaat hij een wonderlijke gedaanteverwisseling: gehuld in gangsterachtige pakken verandert hij in een gedreven performer, die zijn eigen variant op de grote stadsblues brengt, met een scherpe timing en een natuurlijk gevoel voor show. Vandaar dat hij al snel de bijnaam Magic Frankie krijgt. Zijn eerste eigen groep ontstaat in 1982, Magic Frankie's Bluesband. De naam verandert snel in Magic Frankie And The Blues Disease. Door veel op te treden en daarbij op te vallen is Magic Frankie vanaf 1986 niet meer weg te denken van talloze blues-, jazz- en straatfestivals. Het plaatdebuut Are You Listenin'!! (1987) wordt door zowel pers als publiek enthousiast onthaald en in de Verenigde Staten zelfs genomineerd voor een W.C. Handy Award. Na prima opvolger It's Magic (1990) slaat Magic Frankie de handen ineen met Kaz Lux voor een plaat en een tournee. Op de plaat, Hearts In Sorrow (1996), dragen beiden nieuwe songs aan en putten ze uit hun verleden. Daarnaast brengen ze een afwisselende selectie oude countryblues en folksongs. Vanaf 1997 probeert Frankie voorzichtig nieuwe wegen in te slaan, met meer popachtige songs en samples. Daarnaast onderneemt Magic Frankie een met de nodige publiciteit omgeven solotournee langs gevangenissen.

Magic Frankie

Michael De Jong is een bluesman van deels Nederlandse origine, die in de Verenigde Staten naam maakt als begeleider van de groten in de blueswereld en vanaf 1994 in Nederland een succesvolle carrière van de grond tilt. Geboren uit een Friese vader en een Spaanse moeder groeit De Jong op in de Verenigde Staten. Vanaf zijn dertiende speelt hij gitaar. Wonend in steden als Detroit, New Orleans en San Francisco treedt hij regelmatig op met diverse bluesgrootheden. Na rondzwervingen door Europa keert hij in 1994 terug naar zijn Nederlandse roots. Hier bezingt hij met sober akoestisch gitaarspel en een doorrookte stem de schaduwzijden van een veelbewogen leven, zoals te horen op debuutalbum Who's Foolin' Who? (1996).

Michael de Jong